Нуриддин Исмоилов асари: “Шайтон занжири” (10-қисм)
Шундай ўй-хаёллар билан бўлиб сергакликни йўқотдим. Анави дўконларга аллақачон бир нечта одам кириб, чиқиб кетибди ҳам. Яхши бўлибди. Бундан бу ёғига, учтадан биттасини ҳисобга оламан.
Ҳа-а, гапимда турдим. Дарров ҳисобларим «озиб» кетди.
Аммо негадир аравакашдан дарак йўқ. Мен ҳам мардикор бўлиб ишлаганман, бировларнинг юкларини елкамда у ёқдан-бу ёққа кўтариб ташиганман. Лекин ҳеч қачон бировга хиёнат қилмаганман. Аммо мен чақирган, мендан ёши катта аравакаш… У келмади. Мен эса хурсандман. Алдаб кетганлиги учун хурсандман. Боплаб туширди. Таъзиримни берди. Шундай қилиш керак эди менга ўхшаган ғўддайган «ўпка»ларга. Аммо, барибир, қоринни бир нарса қилиш керак эди. Қилдим бир нарса. Печенье олиб едим. Ёнгинамдаги дўкондан. «Аҳмоқнинг калласи тушдан кейин ишлайди», дегани рост-да. Еб бўлганимдан кейин «Бу печенье мабодо анави муддати ўтганданмасми», дея ўйлаб, дарров ёрлиғига қарадим. Ҳар тугул, янги. Яна ўзимизники. Янгийўлдан чиққан. Мазаси ҳам ёмонмас.
Кечки пайт менинг ҳисоботим хўжайинга ёқмади.
— Нега кечагидан кескин фарқ қилди?! — деди мурдашўй башарасини баттар хунуклаштириб.
«Тавба, отаси шайтоннинг ўзгинаси десам, бу ундан баттар. Ҳеч қурса, бир тукинг онангга ўхшамайдими? Ҳар қалай, онанг чиройли бўлгандир. Чунки бобонг ҳам амалдорнинг амалдори, бойнинг бойи, пишиқнинг пишиғи бўлган, деб эшитганман. Энди шундай одам отангга қаёқдаги тасқарани олиб бермагандир. Шунга қараганда, онанг чиройли бўлган. Ўша онангдан озгина олганингда эди. Юзингда истара, кўнглингда меҳр-оқибатдан бир тутам бўлармиди?»
— Билмадим, — дея елка қисдим.
Шариф ёнидаги йигитга қаради. Ранги оппоқ. Сочи калта олинган. Бармоқлари, қошлари ингичка эди. Хўжайиннинг ёнидаги стулда ўтирган йигитни мен аввал қаердадир кўргандайман.
— Қимирламади, — деди у кўзини мендан узмай.
— Дўкон бўлса. Бир кун одам кўп, бир кун кам бўлади-да, — дедим унинг гапидан руҳланиб.
— Ўртасини оламиз, — деб Шариф қоғозга термилди.
Менинг эса кетишимга изн берилди.
Кетдим. Кўп қаватли уйлардан бирининг йўлагига кириб, шакл-шамойилимни ўзгартирдим ҳамда Авдейнинг уйини «қўриқлагани» равона бўлдим.
Вақт алламаҳал эди. Кўчада мендан бўлак ҳеч ким йўқ. Уч-тўртта дарвоза ёнида машиналар турибди. Гўёки шунчаки айланиб юрган, гўёки тоза ҳавога чиққан кишидай, бирорта иморат ва ёки машинага эътибор бермай, бошимни осилтирганча Авдейнинг уйи ёнидан ўтиб кетдим. Дарвоза ортида чироқ бор эди. Кимларнингдир баланд овозда гаплашаётгани эшитилиб турарди. «Жуҳудлар жуда эҳтиёткор бўлишади. Улар ҳаттоки стадионларга кирганида ҳам бақиришмайди, деб эшитган эдим. Бироқ нимагадир шу сафар Авдейнинг уйидан овоз келяпти», дея ҳайрон бўлиб қадамимни секинлаштирдим. Бир хаёл тўхтаб, ичкарига қулоқ солмоққа ҳам қасдландим. Лекин тўхтамадим. Чунки камера исмли «махлуқ» кеча кундузнинг фарқига бормайди. Суратга олаверади.
Тахминан, бир ярим-икки соатлардан кейин изимга қайтиб келаётсам, Авдейнинг дарвозаси ёнида икки киши турибди. «Оббо, тонг отишига оз қолган бўлса, уйингга кириб, хурракни отмайсанми», дея ичимда уларни яниб, яқинлашиб боравердим. Улар бир-бирига бир нималар дейишди. Биттаси ўғринча менга қараб қўйди. Менинг эса бирдан кўнглимга ғулғулла тушди. Бекорга ташқарида туришмаган. Мени пойлаб туришибди. Ёнларига боришим, билан ушлаб олишади. Ана ундан кейин ҳамма сир очилади. Расво бўламан. Шерзоднинг куни бошимга тушади. Балки, ундан ҳам баттар қилишлари мумкин.
Оралиқ масофа эллик қадамча қолганида юришдан тўхтадим ва ортимга бурилиб, секин кета бошладим. Бутун диққатим орқада. Қадам босишларини қарамасдан илғашим керак. Шундай ҳам бўлди. Улар менинг ортимдан тушишди. Энди югурмасам аҳвол чатоқ. Югурдим.
— Тўхта! — деган қичқириқ эшитилди.
Мен шамолдай кетяпман. Яна ўн қадамчадан кейин ўнга бурилиш бор. Кейин биров уйининг кўча бўйига саккиз туп арча эккан. Арчаларнинг бўйи икки метрча. Ранги оч кўкимтир. Шохлари бир-бирига теккан. Бунақа арчалар жуда қиммат туради. Чунки ҳавони зўр тозалайди-да. Шунингдек, ортига ўтиб яширинсанг, биров кўрмайди. Шохларининг узунлиги бир ярим қулочча келади. Пасткилари ерга тегиб турибди.
Арча билан йўлни тўсиб турган темир панжарадан бир сакраб ўтдим-да, иккинчи арчанинг ортига турдим ва секин ўтириб, кўчани кузатдим.
Орадан икки дақиқача ўтиб, ортимдан қуваётганлар кўринди. Валак-салакларнинг қўлида тўппонча бор экан. Стиволи узун тўппонча. Демак, қуролларининг учига овоз «юткич» ўрнатилган. Кўриб қолишса, аҳвол чатоқ.
Биттаси тўғрига «минга» қўйиб ўтиб кетди. Иккинчиси мен томонга ўтди ва биринчи арчани айланиб кўрди. Вужудим бир титради. Сен зўрсан, дея шу заҳоти ўзимни руҳлантирдим ва тақибчининг яқинимга келишини кутдим.
У чап томондан айланганида мен ўнг томондан, унинг ортидан бордим ва қулоғи билан боши оралиғига бор кучим билан мушт туширдим. Шунақа қилиб, одамни ҳушидан кетказишни ва ёки ҳаётини тўхтатишни уч кун аввал ўргатишган эди. Мана, қўллаб кўрдим.
У шилқ этиб қулади. Шу заҳоти унинг қуролини олдим. «Иштаҳам» очилди. Югуриб ўтиб кетганни кута бошладим. Узоқ қолмади у. Дарров қайтди. Қайтди-ю, менинг тўғримга келиб тўхтади. Кўчадан туриб, арчаларни бирма-бир кўздан кечира бошлади.
Тун чироқлари худди кундуз кунидай ҳаммаёқни ёритиб турибди. Аммо арчанинг ортидаги одамни кўришнинг имкони йўқ.
У ҳам ўтди бу ёққа. Оз муддатли қидирувдан сўнг шеригини топди ва унинг устига энгашиб:
— Сардор! — деди.
Мен шу заҳоти унинг биқинига тўппонча тирадим.
— Қуролингни ташла! — дедим шивирлаб.
У аввалига тарашадай қотди. Сўнг айтганимни бажарди. Мен унинг бўксасига тўппонча қўндоғи билан ўхшатиб туширдим.
У «Вой», деди-ю, шеригининг устига қулади.
— Тур! Ўлиб қолганинг йўқ. Лекин ўлишинг ҳам мумкин.
У инқиллаб-синқиллаб ўрнидан турди. Кейин битта тепки «еди».
— Ичкарида ким бор?! — сўрадим атай овозимни йўғонлаштириб.
— Авдей ва яна иккита қўриқчи.
— Қўриқчилар қаерда?
— Биттаси компьютернинг олдида. Иккинчиси Авдейнинг эшиги ёнида.
— Юр.
Бу ёғи таваккал. Ишни охирлатиб қўйишим керак. Яна Худонинг Ўзи қўллаб турган маҳали, бошлаган юмушимни охирига етказишим шарт. Бошқа бундай имконият бўлмаслиги мумкин.
Асир чўлоқланиб дарвозагача борди.
— Ичкарига кириб тўғри камераларни кузатиб ўтирганнинг ёнига бошла.
Унинг хонаси дарвоза ёнида экан. Кирсак, кузатувчи бошини столга қўйганча хурракни отяпти.
У ҳам уйқусида хушсизланди ва мен шу ергача бошловчилик қилганни ўзининг камари билан боғладим. Албатта, бу ҳолатда қолдириб бўлмайди уни. Шунинг учун унга яна бир марта тегинишга мажбур бўлдим.
Иккинчи қўриқчи Авдей ўтирган хонанинг эшиги ёнида бошини осилтирганча ўтирибди. Шубаҳсиз, ухлаяпти. Ич-ичимдан хурсанд эдим. Чунки ишларим бунчалик осон битиши тушимга ҳам кирмаганди. Лекин ҳали мақсадимга етишганимча йўқ. Шу боис, кўпам хурсанд бўлавермаслигим зарур.
Техникани яхши тушунаман. Айниқса, компьютер ва шунга ўхшашларини. Шу боис камеранинг «хотирасини» ечиб олдим-да, чўнтакка тиқдим. Токи, эртага алғов-далғов маҳали, исковучлар таниб қолмаслиги учун.
Ростини айтсам, Авдейнинг қароргоҳи оддийгина уй экан. Уйдан ҳам кўра идорага ўхшаб кетади. Бир қават. Тўртта хона. Битта йўлак. Шу йўлак орқали тўртта хонага ҳам кириш мумкин.
«Уйқу билан ўлим тенг», деб эшитган эдим. Фарқи биттасидан одам уйғонади. Мен ана шу уйғониш даврини ортга сурдим. Семиз одам экан. Шу боис урганимдан кейин ушлаб қолишимга тўғри келди. Чунки полга гурсиллаб йиқилар ва ичкарида ноз уйқуда ётган Авдейни безовта қилиб қўяр эди.
Йўқ, Авдей ухламаётган экан. Чироғи ёниқ. Ноутбукига тикилганча бир нималар ёзаётган экан. Ҳатто мен эшикдан кирганимда у бурилиб қараб ҳам қўймади. Лекин эшик ҳам зўр экан-да. Ҳеч қанақа товуш чиқармасдан индамай очилди.
Иккита тўппончани ҳам Авдейга тўғирлаган кўйи унга яқинлаша бошладим.
Етишимга уч қадамча қолганида у секин мен томонга бурилиб қаради. Унинг кўзлари даҳшатли эди. Кўзойнаги ортида олайиб ҳажмини янаям каттароқ кўрсатар экан. Одамнинг этини жунжиктиради.
— Сен қаёқдан пайдо бўлдинг? — деди у оёғимгача бир қур назар ташлаб.
— Осмондан, — дея жилмайишга уриндим.
— Эртароқ осмонигга қайтиб кет. Жонинг шириндир?!
— Худди сеники каби.
— Нима мақсадда келдинг?
— Нима деб ўйлайсан?
— Тушундим.
У иккала қўлини ҳам юқорига кўтарди. Ўрнидан турди. Девор ёнидаги китоблар терилган шкафнинг ёнига борди. У шкаф эмас экан. Эшик. Икки табақали. Авдей очди. Сейф. Тўрт қулоч. Қоп-қора. Авдей унинг тешигига калит тиқиб буради.
Мен даҳшатдан қотиб қолдим. Қуйма олтинлар. Тахланган долларлар. Яна ғаройибдан-ғароийб тақинчоқлар. Чироқ берилган, чироқнинг ёруғида пуллардан бошқаси ялтираб кўзингизни олади. Бойликлар бир лаҳза ҳушимни олди. Ярамас, қасамхўр, туллак Авдей шундан фойдаланиб, оғир нарса билан елкамга урди. Мўлжал бошим эди. Сўнгги сонияда сезиб, бошимни тортдим. Елкам узилиб тушгандай бўлди. Жон аччиғида, Авдейнинг оёқлари орасини оёқ кийимимнинг учи билан шунақа сийладимки, Авдейнинг кўзойнаги отилиб кетди. У икки букилганча инграб юборди.
Агар у мени урмаганида эди. Тегинмасдим. Чунки ниятим йўқ эди. Энди менинг аҳволим ҳам оғирлашди. Сабаби, елкамдаги жароҳат ҳақида «ҳол сўровчилар»га айтади. Қарабсизки, кўз очиб юмгунча қўлга тушиб турибман.
Кўнгилчанликни унутиш учун ўша бухгалтер хотинни ва Шерзодни ёдга олдим. Уларга шафқат кўрсатилмаганди.
Авдей чўзилиб қолди. Томоқ томирига бармоғимни қўйдим. Ҳеч вақони сезмадим. Чарм қўлқоп халақит қилди. Ечолмайман. Бармоғимнинг изи қолиши мумкин.
Бойликларнинг ҳаммасини олиб кетишнинг мутлақо иложи йўқ, шу боис столнинг устини ёпган матони полга тўшаб, унга сиққунича пулларни солдим. Устига беш-олтита қуйма олтиндан ҳам ташладим. Шундан сўнг уйдан чиқдим. Ҳовлида машина турибди. Қоп-қора, яп-янги. Немисларники. Юкхонасига пулларни солдим.
Шу пайт компьютерларга тегинмаганим эсимга тушди. Тўғри, уларнинг хотираси чўнтагимда. Аммо, барибир, қаердадир нимадир сақланиб қолиши мумкин-да.
Ҳаммасини чил-чил синдирдим.
(Асарнинг давомини бироздан кейин ўқийсиз)
