Жаҳонда янги глобал савдо уруши бошланди
АҚШ президенти Дональд Трамп ҳокимият тепасига келгач, қатор ўзгаришларга қўл урди. Мамлакатни иҳоталаш, “келгинди”ларни ўз юртига қайтариб юбориш, қўшнилар билан ёпиқ муносабатлар ўрнатиш ёки уларни ўзига қўшиб олиш билан таҳдид қилиш, маҳсулотларга солиқлар жорий этиш шулар жумласидан.
Президент Трамп 1 февраль, шанба куни мамлакатнинг энг йирик савдо ҳамкорлари – Канада ва Мексикадан келтирилаётган маҳсулотларнинг аксариятига 25 фоизлик бож солиғини жорий этиш тўғрисидаги фармонни имзолади. Хитойдан келтирилаётган товарларга эса 10 фоизлик солиқ белгиланди.
Хабарларга кўра, тарифлар сешанба куни кучга киради.
Трамп ижтимоий тармоқдаги хабарида АҚШнинг шимолий ва жанубий чегаралари орқали гиёҳванд моддалар ва ноқонуний муҳожирлар оқимини тўхтатиш мақсадида бу чораларни кўраётганини билдирган.
Якшанба куни эрталаб яна бир хабарида Трамп тарифлар АҚШнинг кўплаб хорижий давлатлар билан мавжуд савдо тақчиллигини бартараф этишга ҳам қаратилганини таъкидлади.
«БУ АМЕРИКАНИНГ ОЛТИН ДАВРИ БЎЛАДИ! ҚИЙИНЧИЛИКЛАР БЎЛАДИМИ? ҲА, БАЛКИ (БАЛКИ ЙЎҚ!),» – деб ёзди Трамп. «ЛЕКИН БИЗ АМЕРИКАНИ ЯНА ЮКСАЛТИРАМИЗ ВА БУНИНГ УЧУН ТЎЛАНИШИ КЕРАК БЎЛГАН ҲАР ҚАНДАЙ НАРХ ЎЗИНИ ОҚЛАЙДИ.»
Канада хом нефтига 10 фоизлик пастроқ тариф жорий этилади, бу эса АҚШдаги бензин нархларига таъсирни юмшатиши мумкин. Ўрта Ғарбдаги нефтни қайта ишлаш заводлари Канада хом ашёсига жуда боғлиқ.
Импорт солиқлари мева-сабзавотлар, ясси экранли телевизорлар ва автомобиль эҳтиёт қисмлари каби кенг турдаги маҳсулотлар нархининг ошишига олиб келиши мумкин. Нишонга олинган мамлакатлар АҚШ экспортига ўз жавоб тарифлари билан жавоб беришларини айтишди.
Турли бизнес гуруҳлари мазкур эълондан сўнг дарҳол турли муносабат билдира бошлади. Спиртли ичимликлар саноатини ифодаловчи савдо ташкилоти тарифлар иш ўринларига зарар етказишини айтди.
Ташкилотнинг таъкидлашича, маҳсулотлар ҳар бир мамлакат учун ўзига хос бўлиб, тарифлар маҳаллий саноат тармоқларига зарар етказади.
«American Fuel & Petrochemical Manufacturers» саноат савдо гуруҳи шанба куни эълон қилган баёнотида Канада ва Мексикадан хом нефть, шунингдек, Канаданинг бошқа энергия маҳсулотларини импорт қилишнинг юқори нархи америкалик истеъмолчиларнинг энергия учун кўпроқ пул тўлашларига олиб келиши мумкинлиги ҳақида огоҳлантирди.
«Умид қиламизки, Шимолий Америкадаги қўшниларимиз билан хом нефть, нефтни қайта ишлаш маҳсулотлари ва нефть-кимё маҳсулотлари истеъмолчилар таъсирни ҳис қилишидан олдин тариф жадвалидан олиб ташланиши бўйича тезда келишувга эришиш мумкин,» – деди AFMP президенти ва бош директори Чет Томпсон.
Хитой, Канада ва Мексиканинг жавоби.
Якшанба куни Хитой Ташқи ишлар вазирлиги ва Савдо вазирлигининг мувофиқлаштилган баёнотларида Пекин тарифларни қоралади ва Хитой номаълум «тегишли қарши чоралар» кўришини маълум қилди. Савдо вазирлиги тарифларни Жаҳон савдо ташкилоти қоидаларининг жиддий бузилиши деб атади ва ЖСТга қарши ҳуқуқий даъво қўзғатишини билдирди. Ташқи ишлар вазирлиги эса Хитой АҚШга фентанил билан курашишда ёрдам бериш чораларини кўрганини, бу охир-оқибат АҚШнинг ўз муаммоси эканлигини ва тарифларнинг жорий этилиши «икки томон ўртасидаги гиёҳвандликка қарши кураш масалаларидаги келажак ҳамкорликка муқаррар равишда таъсир қилиши ва зарар етказиши»ни таъкидлади.
Канада бош вазири Жастин Трюдо шанба куни жамоатчилик олдида сўзга чиқиб, АҚШнинг Канада товарларига жорий этилиши кутилаётган тарифларидан афсусланганини билдирди ва америкалик истеъмолчиларни нархларнинг ошиши ҳақида огоҳлантирди.
«Бу танлов, шубҳасиз, канадаликларга зарар етказади, аммо бундан ташқари, у сиз, Америка халқи учун жиддий оқибатларга олиб келади,» деди Трюдо.
«Агар президент Трамп Қўшма Штатлар учун янги олтин даврни бошламоқчи бўлса, энг яхши йўл Канада билан ҳамкорлик қилишдир – бизни жазолаш эмас,» – дея қўшимча қилди у.
Канада ҳукумати ҳам бунга жавобан Американинг турли маҳсулотларига, жумладан, маиший техника, кийим-кечак, вино ва спиртли ичимликлар, апельсин шарбати, ерёнғоқ ёғи ва мотоциклларга нисбатан 25 фоизлик жавоб тарифини жорий этишини эълон қилди.
Канадада сешанба куни АҚШдан импорт қилинадиган 30 миллиард долларлик товарларга тарифлар кучга киради, кейинроқ эса яна 125 миллиард долларлик товарларга тарифлар жорий этилади. Расмийларнинг таъкидлашича, агар АҚШ шимолий қўшнисига янги импорт харажатларини юклашни давом эттирса, «қўшимча чоралар, шу жумладан тарифсиз вариантлар» кўриб чиқилиши мумкин.
Трюдо айтишича, АҚШга ноқонуний чегара орқали ўтишларнинг 1% дан камроғи ва фентанилнинг 1% дан камроғи Канададан келса-да, мамлакат декабрь ойида АҚШ билан умумий чегарасини янада мустаҳкамлаш учун 1,3 миллиард долларлик дастурни ишга туширган.
Мексика президенти Клавдиа Шеинбаум шанба куни Иқтисодиёт вазирини тарифлар ва нотариф чораларни ўз ичига олган режани амалга оширишга йўналтирганини айтди, аммо қўшимча тафсилотларни келтирмади.
Шеинбаум «Х»даги постида Мексика ҳукумати сўнгги тўрт ой ичида 40 тонна гиёҳванд моддаларни мусодара қилганини, шунингдек, Мексика наркокартелларини қуроллантирганликда АҚШ қурол сотувчиларини айблади.
Шеинбаум бунинг ўрнига Мексика ва АҚШ бир-бирига қарши жавобан иқтисодий чоралар қўллашдан кўра, ишчи гуруҳ тузишни таклиф қилди. «Мексика қарама-қаршиликни истамайди,» деди у.
Америкалик харидорлар ва компаниялар бунга қандай тайёргарлик кўрмоқда?
АҚШдаги корхоналар ва харидорлар аллақачон фавқулодда вазият режаларини тузишни бошлаганлар. Шу ҳафта бошида эълон қилинган савдо маълумотлари декабрь ойида импортнинг кескин ўсганини кўрсатди, бу эса баъзи компаниялар тарифлар кучга киришидан олдин товарларни ғамлаб олишга уринганидан далолат беради.
Айрим харидорлар ҳам тарифлардан қочишга ҳаракат қилишди. Савдо вазирлиги жума куни эълон қилган маълумотларга кўра, декабрь ойида автомобиллар ва телевизорлар каби узоқ муддат фойдаланиладиган товарларга шахсий харажатлар ошган. Мексика ясси экранли телевизорларнинг етакчи ишлаб чиқарувчисидир.
Бу ойда корпоратив даромадлар тўғрисидаги ҳисоботларда тарифлар 200 мартадан ортиқ тилга олинди.
Автомобиль саноати айниқса жиддий зарба кўриши кутилмоқда, чунки у юқори даражада интеграциялашган бўлиб, ҳар учала мамлакатдаги ишлаб чиқаришга таянади.
General Motors сешанба куни молиявий таҳлилчиларга, агар тарифлар жорий этилса, пикап ишлаб чиқаришнинг бир қисмини Мексика ва Канададан кўчириши мумкинлигини маълум қилди. Аммо автомобиль ишлаб чиқарувчи савдо вазияти ҳали ҳам ноаниқ бўлган бир пайтда ҳаракат қилишни истамаяпти.
«Биз яқин муддатли таъсирларни юмшатишга тайёрмиз,» деди бош директор Марй Барра. «Биз аниқ бўлмаган ҳолда катта миқдордаги маблағни сарфламаймиз.»
