Меҳнат низоси судда қонуний ечим топди
Ҳаётда иш берувчи ва ходим ўртасида меҳнат билан боғлиқ низолар учраб туради. Бундай паллада ўзининг қонуний ҳуқуқи бузилган деб ҳисоблаган фуқаро судга даъво тартибида мурожаат қилади.
Чунончи, Конституциямизнинг 42-моддасида ҳар ким муносиб меҳнат қилиш, касб ва фаолият турини эркин танлаш, хавфсизлик ва гигиена талабларига жавоб берадиган қулай меҳнат шароитларида ишлаш, меҳнати учун ҳеч қандай камситишларсиз ҳамда меҳнатга ҳақ тўлашнинг белгиланган энг кам миқдоридан кам бўлмаган тарзда адолатли ҳақ олиш, шунингдек, ишсизликдан қонунда белгиланган тартибда ҳимояланиш ҳуқуқига эга эканлиги белгилаб қўйилган.
Худди ана шу конституциявий қоидалар амалдаги меҳнат қонунчилигида ҳам ўз ифодасини топган.
Шу ўринда фикримизни ҳаётий мисоллар асосида давом эттирадиган бўлсак, яқинда фуқаролик ишлари бўйича Хатирчи тумани судининг сайёр мажлисида даъвогар С. Сатторовнинг жавобгар — тумандаги 64-сонли умумтаълим мактаби директорига нисбатан дарс соатларини олиб бериш мажбуриятини юклатиш ҳақидаги даъво аризаси бўйича қўзғатилган фуқаролик иши кўриб чиқилди.
Аниқланишича, С. Сатторов ушбу мактабда ўқитувчи сифатида фаолият юритиб келган ва унга 2023-2024 ўқув йилларида 14 соат дарс ажратилган. Аммо 2024 йилнинг август ойида мактаб директори З. Турдиева томонидан дарс соатлари олиб қўйилиб, даъвогарга фақат икки соат уй синфи қолдирилган.
Табиийки, даъвогар бундан норози бўлиб, туман Камбағалликни қисқартириш ва бандлик бўлимига мурожаат қилган. Бўлим ходимларининг талаби билан 10 соат дарс ўқитувчига яна қайтариб олиб берилган. Аммо бу билан мактаб раҳбарининг дарс соатларини тортқилаши тугамаган. 2025 йил январь ойида З. Турдиева яна С. Сатторовнинг 10 соат дарсини бошқа ўқитувчига олиб берган. У яна 2 соат уйга таълим дарслари билан қолаверган.
Ўрни келганда шуни қайд этиш жоизки, тарафлар ўртасида меҳнат шартномаси номуайян муддатга тузилган. Яъни унда мактаб ўқитувчилиги С. Сатторовнинг асосий иши ҳисобланиши кўрсатилган. Бундан кўриниб турибдики, даъвогарнинг бошқа қўшимча даромад манбаи мавжуд эмас.
Судда даъвогар ўзига нисбатан қисмини ғайриқонуний деб топишни сўраётган мактаб директорининг 2025 йил 22 январдаги ўқитувчилар ўртасида дарс соатларини тақсимлаш тўғрисидаги буйруғига асос бўлган мактаб педагогик кенгашининг 2025 йил 6 январдаги йиғилиш баёнини расмийлаштиришда Халқ таълими вазирининг 2016 йил 30 майдаги буйруғи билан тасдиқланган “Умумий ўрта таълим муассасасининг педагогик кенгаши тўғрисида”ги намунавий Низом талаблари жиддий тарзда бузилганлиги маълум бўлди.
Чунки ушбу йиғилиш баёни тегишли тартибда рақамланмаган, у ип ўтказиб тикилмаган ҳамда халқ таълими муассасалари фаолиятини методик таъминлаш ва ташкил этиш туман бўлими масъул ходими томонидан имзоланиб, муҳрланмаган.
Ваҳоланки, юқорида қайд этилган Низомнинг 23-бандида мазкур намунавий Низом талаблари бузилишида айбдор бўлган шахслар қонунчилик ҳужжатларига мувофиқ жавобгар бўлиши кўрсатилган.
Даъвогар С. Сатторов масаласига қайтадиган бўлсак, у мактабда рус тили фанидан 12 соат дарс соатига эга бўлган. Иш берувчи Адлия вазирлиги томонидан 2020 йил 30 июнда 3271-сон билан давлат рўйхатига олинган “Умумтаълим муассасаларида синфларни комплектлаш ҳамда тарификация рўйхатларини шакллантириш тартиби тўғрисида”ги Низом ҳамда 2016 йил 9 июнда 2799-сон билан давлат рўйхатига олинган “Умумий ўрта таълим муассасасининг педагогик кенгаши тўғрисида”ги намунавий Низом талабларини бузган ҳолда, ҳеч бир асоссиз унинг дарс соатларини қисқартирган.
Бундай ҳолатда мактаб директори З. Турдиеванинг 2025 йил 22 январдаги 13-5-77-ДУМ/2025-сонли буйруғини қонуний деб бўлмайди.
Шу сабабли, суд мазкур буйруқнинг С. Сатторовга тегишли қисмини ғайриқонуний деб топди. С. Сатторовдан асоссиз олиб қўйилган 10 соат дарсни даъвогарга қайтариб бериш мажбуриятини мактаб директори З. Турдиева зиммасига юклатиш ҳақида ҳал қилув қарори қабул қилди.
Гувоҳи бўлганингиздек, дарс соатларини тўғри тақсимлаш борасидаги баҳсли масала судда ўзининг қонуний ечимини топди. Бу мамлакатимизда иш берувчи ва ходим ўртасидаги меҳнат муносабатларида Конституция ва меҳнат қонунчилиги талаблари доимо устувор аҳамият касб этишининг амалий исботидир.
