Қора денгиз: Туркиянинг яшил марвариди
Туркиянинг Қора денгиз минтақаси мусаффо ҳавоси, зумрад яшил тоғ ёнбағирлари ва қўл тегмаган пляжлари билан барчани ўзига ром этмоқда. Аммо асл хазина минтақанинг шамолли платоларида яширин. Иссиқ ойларда ташриф буюрганлар анъанавий ёғоч уйларда табиат қўйнида ўзига хос дам олиш имкониятига эга бўладилар. Бундан ташқари, Туркиянинг Қора денгиз ҳудуди тарихий масканлари, яширин сўқмоқлари, ўзига хос турмуш тарзи, маҳаллий таомлари ва мазали чойи билан машҳур.
Табиат ва маданият уйғунлиги
Қора денгизга саёҳат Истанбулдан атиги тўрт соатлик масофада жойлашган Болу шаҳридаги ям-яшил Едигўллер миллий боғи, Гўйнук ва Мудурну каби Cиттаслоw шаҳарларидан бошланади. Карабук яқинида жойлашган Сафранболу ҳам ЮНEСКОнинг Бутунжаҳон мероси рўйхатига киритилган, ҳам Cиттаслоw шаҳри ҳисобланган Туркиядаги ягона манзил бўлиб, у тарихий ёғоч уйлари билан дунёга машҳурдир. Кастамону эса ўзининг нафис саройлари, ЮНEСКО рўйхатига киритилган Ўрта аср Онадўлисининг ёғоч гипостил масжидларидан бири Маҳмут Бей масжиди ва сокин Cиттаслоw шаҳарчаси Дадай билан ажралиб туради. Минтақанинг ягона табиий порти Синопда ташриф буюрувчиларни Туркиянинг энг шимолий нуқтаси бўлган Инжебурун, шунингдек, Синоп қалъаси ва Герзе ўзига тортади. Мустақиллик уруши бошланган Самсун шаҳридаги Қизилирмак дельтасида қушлар қўриқхонасининг бой биологик хилма-хиллигини кўриш мумкин.
Қора денгизда ҳордиқ чиқаринг…
Шарқий Қора денгиз минтақаси ўзининг қўл тегмаган ясситоғликлари ва плато маданияти билан эътиборни тортади. Орду ва Гиресун шаҳарлари Нуфузли Лонелй Планетнинг “Бест ин Травел 2025” рўйхатига киритилган бўлиб, Ордунинг Чамбаши, Першембе ва Кейфалан каби машҳур платолари тоза ҳавоси ва суви билан ўзига жалб қилади. Cиттаслоw шаҳри бўлган Першембедаги Ясон Бурнида қадимги дунёнинг энг машҳур афсоналаридан бири — Ясон ва Аргонавтларнинг Қора денгиз бўйлаб Олтин юнгни излаган саёҳати айнан шу ерда юз берган. Кумбет, Бектош ва Сис бетакрор платолари Гиресунда жойлашган. Шаҳарнинг Кушкўй қишлоғида ташриф буюрувчилар номоддий маданий мерос рўйхатига киритилган антиқа ҳуштак овозини ҳам эшитишлари мумкин.
Маданий ва табиий бойликлар маркази Трабзон ва ям-яшил водийлари ҳамда сойлари билан машҳур Ризе бебаҳо табиий гўзаллиги билан мафтун этади. Мачка-Солма, Эрикбели, Люстра ва Карестер ясситоғликлари Трабзонда кашф қилинадиган энг яхши платолар қаторига киради. Бундан ташқари, ЮНEСКОнинг Жаҳон мероси рўйхатига киритилган Сумела монастири, (Марям она монастири), Трабзон қалъаси ва Аясофя масжиди шаҳарнинг тарихий диққатга сазовор жойларидан биридир. Ризенинг Айдер яйласи ва Фиртина дарёсига қарайдиган тарихий Зил қалъаси каби ям-яшил дам олиш масканлари рафтинг саргузаштлари учун жуда мос келади. Шарқий Қора денгиз минтақасидаги сўнгги бекат Артвин бўлиб, у яшил водийлар ва баланд тоғлар ўлкаси саналади. ЮНEСКОнинг Инсон ва Биосфера Дастури (МАБ) доирасига кирувчи Жамили биосфера қўриқхонаси ва Шавшат Cиттаслоw шаҳарчаси унутилмас таассурот қолдиришига шак-шубҳа йўқ.
Қора денгизнинг ажойиб ошхона анъаналари
Қора денгиз минтақаси, шунингдек, бой ошпазлик анъаналарига эга. Нонуштадаги энг машҳур таом куймак бўлиб, у маккажўхори унини сариёғ ва махсус пишлоқда қовуриб тайёрланади. Каралаҳана (карам тури) ва балиқ каби минтақавий маҳсулотлар, хусусан, машҳур Қора денгизнинг майда шўр балиқларидан тайёрланган таомларнинг таъми ноёбдир. Дунёдаги “энг табиий чой” сифатида танилган қимматбаҳо Ризе чойи кундалик ҳаёт ва маданият марказида туради ва ҳатто меҳмонлар яшил яйловлардаги чой йиғим-терим ишларида ҳам қатнашишади. Орду ва Гиресунда дунёнинг энг яхши фундуклари ишлаб чиқарилади. Самсуннинг маҳаллий пиделарини (гўштли нон), Сафранболу локумини ёки Трабзондаги Ҳамсикой сутлачини (гуруч пудингини) татиб кўришни унутманг!
