Хитой «куч намойиши» сифатида АҚШ иттифоқчиси яқинига кемалар юборди
Шанба куни Хитой ўз қирғоқ қўриқчиларини Филиппиннинг энг ғарбий вилояти Палаван қирғоқларидан 65 километр узоқликдаги сувларга жойлаштиргани бир таҳлилчи томонидан «куч намойиши» деб баҳоланди.
Филиппин Жанубий Хитой денгизида Пекин билан кескин ҳудудий низода қолмоқда. Илгари бу асосан бир нечта маржон рифларга тегишли бўлган бўлса, сўнгги бир ой давомида Хитой қирғоқ қўриқлаш хизмати пойтахт Манила жойлашган аҳоли зич яшайдиган Лузон оролидаги Замбалес вилоятидан атиги ўнлаб километр узоқликда патруллик қилмоқда.
Пекиннинг давом этаётган патруллари Манила томонидан Хитой сувларидан анча узоқда бўлган ҳудудда юрисдикцияни ноқонуний равишда ўрнатиш уриниши сифатида қаралмоқда. Хитой тарихий ҳуқуқларни рўкач қилиб, Жанубий Хитой денгизининг аксарият қисми устидан суверенитетга даъво қилмоқда, гарчи 2016 йилда халқаро арбитраж суди бу даъволарни рад этган бўлса-да.
Стенфорд университетига боғлиқ SeaLight денгиз таҳлилчилари гуруҳи директори Рей ПауЭлл якшанба куни эълон қилган кемаларни кузатиш маълумотлари шуни кўрсатмоқдаки, Хитой қирғоқ қўриқлаш хизмати кемалари 2012 йилдаги тўқнашувдан сўнг қўшнисидан тортиб олган Скарборо саёзлигини тарк этиб, жанубга, 1 миллион аҳолили архипелаг вилояти бўлмиш Палавандан 35 денгиз мили (40 миля) масофагача сузиб борган.
Хитой кемалари Филиппиннинг махсус иқтисодий зонаси (МИЗ) ичида жойлашган бўлиб, бу зона унинг қирғоқ чизиғидан 200 денгиз милигача чўзилган ва у ерда Манила БМТнинг Денгиз ҳуқуқи тўғрисидаги конвенциясига (ДҲТК) кўра табиий ресурсларни ўрганиш ва улардан фойдаланиш бўйича мутлақ ҳуқуқларга эга.
ПауЭлл Хитойнинг бу ҳаракатини «куч намойиши» деб атади ва 2023-йилги SeaLight таҳлилидан иқтибос келтириб, шундай деди: «Босқинчи патруллар Хитойнинг кулранг зона тактикаси китобининг муҳим қисми бўлиб, улар доимий мавжудликни ўрнатиш ва халқаро ҳуқуққа кўра қўшниларига берилган ҳудудлар устидан Хитой юрисдикциясини аста-секин оддий ҳолга айлантириш мақсадини кўзлайди».
