Асад режимининг махфий қамоқхоналарида нималар топилди?

БМТнинг халқаро механизми раҳбари Роберт Петитнинг айтишича, Башар ал-Ассад режими давлат тузилмаларидан фойдаланган ҳолда тизимли равишда мисли кўрилмаган миқёсдаги жиноятлар содир этган.

Башар ал-Ассад ҳукмронлиги даврида Сурияда мунтазам равишда жиноятлар содир бўлган, уларнинг аксарияти тизимли эди. Бу ҳақда БМТ Халқаро Механизми (IIIM) раҳбари Роберт Петит “Анадолу”га берган интервюсида гапирди.

Унинг сўзларига кўра, ҳозирда Сурияда ҳокимият ўтиш жараёни давом этмоқда ва мамлакат муваққат раҳбарияти тартибни тиклаш бўйича чоралар кўрмоқда.

“Халқаро ҳамжамият Сурия ҳали ҳам ўтиш даврида эканини тан олади. Мамлакат муваққат маъмурияти тартибни тиклашга фаол ҳаракат қилмоқда”, – деди Петит.

У 2024-йил 21-декабрда Халқаро тергов механизми (IIIM) экспертлари мамлакатга ташриф буюрганини эслатди. Ўшанда Асад режимининг жиноятларини тасдиқловчи кўплаб ҳужжатларни тўплаш мумкин бўлган.

“Бир мунча вақт далилларни йўқ қилиш таҳдиди мавжуд эди. «Турли гуруҳлар бу ҳудудларга кириш имконига эга эди ва аввалги тузум тарафдорлари ўз жиноятларининг изларини яширишга ҳаракат қилишди», деди Петит.

Унинг сўзларига кўра, IIIM томонидан қўлга киритилган материаллар Сурия расмийлари аҳолига қарши жиноятлар содир этиш учун давлат тузилмаларидан тизимли равишда фойдаланганини бевосита исботлайди.

Шу билан бирга, Петит вазият беқарорлигича қолаётганини таъкидлади. Адолатни тиклаш учун муҳим бўлган далилларни йўқотишнинг олдини олиш жуда муҳимдир.

Шунингдек, у Асад даврида айбдорлар жавобгарликка тортилмаганини эслатди.

“Асад режими даврида жиноятчилар жазосиз қолган. «Мамлакатда тўлиқ масъулияцизлик бор эди», деб таъкидлади у.

Петит жиноятчиларни жазолаш қарорини сурияликларнинг ўзлари қабул қилиши керак, деган фикрни билдирди. У одил судловни тиклаш жараёни узоқ ва қийин бўлишини таъкидлади, чунки жиноятлар тизимли ва ноёб бўлган.

“Тинч аҳолига қарши кимёвий қурол қўлланганини эслашнинг ўзи кифоя. Аммо бундан ташқари, режимнинг жиноий таркибий қисми ноқонуний ҳибсга олиш ва қийноқларнинг тизимли амалиёти эди”, деди Петит.

ИИИМ раҳбарининг таъкидлашича, махфий қамоқхоналарда кўплаб жиноятлар қайд этилган. Унинг сўзларига кўра, ИИИМ ушбу қонунбузарликлар ҳақида батафсилроқ маълумот берувчи муҳим ҳужжатни тўлдирган.

“Биз режимнинг махфий қамоқхоналаридаги вазиятни батафсил баён қилувчи ҳужжат тайёрлашни якунладик. Сурияликлар у ерда йиллар давомида ноқонуний равишда ушлаб турилган ва қийноққа солинган. Бу ҳужжат режим қулашига икки кун қолганда тўлдирилди”, – дея қўшимча қилди Петит.

Роберт Петит Сурияга ҳокимият алмашганидан уч ҳафта ўтиб етиб келди. Унинг таъкидлашича, сурияликларнинг адолат сари узоқ йўли бор, лекин улар айбдорлар тақдирини халқаро ҳамжамият кўмагида белгилаши керак.

“Сурияликлар жавобгарларни қандай жавобгарликка тортишни ўзлари ҳал қилишлари керак. Вазият жуда оғирлигича қолмоқда, бироқ халқаро ёрдам адолатни тиклашнинг калити бўлиши мумкин”, – дея хулоса қилди у.