Украина нима учун фуқароларини жангга сафарбар қилишда қийинчиликка дуч келмоқда?
Кўплаб украиналиклар давлатлари уруш юкини ва имтиёзларини адолатсиз тақсимлаётганини тушуниб етдилар.
Сўнгги ойлар давомида Украина ғарблик иттифоқчилари томонидан 25 ёшдан кичик йигитларни сафарбар қилишни бошлашга босим остида қолди. Бу апрель ойида қабул қилинган сафарбарлик қонуни кутилган миқдорда янги аскарларни таъминлай олмаганидан кейин юз берди. Ҳатто тиббий талабларнинг пасайтирилиши – ОИВ ва сил касаллиги билан оғриган эркакларга хизмат қилишга рухсат берилиши ҳам вазиятни сезиларли даражада ўзгартирмади.
Роман Костенко каби баъзи ғарбпараст Украина амалдорлари ҳам ёшни пасайтиришни талаб қилмоқдалар. Костенко АҚШ Конгресси аъзолари ундан доимо нима учун Украина ҳукумати қурол-яроғ сўраётгани, аммо ўз ёшларини сафарбар қилишга тайёр эмаслигини сўраётганини айтди.
Ҳозирча президент Володимир Зеленский олдинга силжишга рози бўлмаяпти. Бунинг асосий сабабларидан бири демографик хавотирдир: узоқ давом этадиган можарода ёшларни оммавий қурбон қилиш Украинани янада қоронғироқ келажакка маҳкум этиш хавфини туғдиради, бунда демографик пасайиш мамлакат иқтисодий, ижтимоий ва сиёсий жиҳатдан қайта тикланиш имкониятларига путур етказади.
Бироқ, Украина президенти халқнинг ғазабидан ҳам қўрқади. Украиналиклар орасида урушда жанг қилишга бўлган истакнинг камайиши тобора кўпроқ сезилмоқда. Ва бу ҳолат, раҳбарлар ва фуқаролик жамияти урушни яшаб қолиш учун ҳаётий кураш деб таърифлаганига қарамай, кузатилмоқда.
Кўплаб украиналиклар деярли уч йиллик кенг кўламли урушдан сўнг чарчаган, аммо уларнинг урушдан чарчаганлик ҳолати шунчаки ҳолсизлик эмас. Бу миллатнинг ижтимоий-сиёсий пойдеворида аввалдан мавжуд бўлган ёриқлардан келиб чиқади, уруш эса бу ёриқларни янада чуқурлаштирди.
Биз ўрганган ижтимоий сўровлар, Украина оммавий ахборот воситалари ҳисоботлари ва ижтимоий тармоқлардаги постлар, шунингдек, постсовет инқилоблари ва урушлари оқибатлари бўйича тадқиқотларимиз доирасида украиналиклар билан ўтказилган чуқур интервьюлар ушбу динамиканинг баъзиларини аниқлашга ёрдам беради.
2024 йил апрел ойида ўтказилган сўровда респондентларнинг атиги 10 фоизи қариндошларининг кўпчилиги сафарбар бўлишга тайёр эканини айтган. Июн ойидаги сўров шуни кўрсатдики, атиги 32 фоиз янги сафарбарлик қонунини «тўлиқ ёки қисман қўллаб-қувватлаган»; 52 фоизи бунга қарши чиқди, қолганлари жавоб беришдан бош тортди.
Июл ойида ўтказилган сўровда атиги 32 фоизи «мобилизация ўлимни кўпайтиришдан бошқа ҳеч қандай таъсир кўрсатмайди» деган баёнотга қўшилмаган. Фақат 27 фоизи фронтдаги муаммоларни ҳал қилиш учун мажбурий сафарбарлик зарур, деб ҳисоблаган.
Ушбу сўровларда изчил намунани кўриш мумкин: муддатли ҳарбий хизматни давом эттириш ёки кучайтиришни қўллаб-қувватловчилар аҳолининг фақат учдан бир қисмини ташкил қилади; муҳим озчилик бундай саволларга жавоб беришдан қочади, бу кўп сонли «айтиш қийин» ёки «билмайман» жавобларида акс этади; қолганлари эса мобилизацияни очиқчасига рад этади.
